در جزیره قشم کوه های کم ارتفاع و شگفت انگیز بسیاری وجود دارد که ناشی از تحولات دورانی ، فروکش آب و بیرون آمدن این کوه ها از دل آب می باشد. سطح این کوه ها از لایه های اسفنجی ، مرجانی و دو کفه ای ها پوشانده شده است و این امر موجب حفاظت خاک های نرم شیست و مارن زیر سطح مرجانی گردیده است.

مجسمه های طبیعی ، نمادها و تندیس های دیدنی و زیبایی در شکل های گوناگون و عجیب در سراسر جزیره وجود دارد که در اثر وزش باد، طوفان های باران زا و فعل و انفعالات طبیعی پدید آمده است که جزیره قشم و جزایر اطراف آن را از دیگر جزایر خلیج همیشه فارس متمایز نموده است.

جزیره قشم که از شرق به غرب در امتداد ساحل کشیده شده و تنگه هرمز را به دو بخش کم عمق و باریک شمالی و بخش عمیق و نسبتا پهن جنوبی تقسم کرده است. کشتی های بزرگ در بخش جنوبی قشم تردد می کنند. سالیانه سیلاب های فراوانی توسط رودخانه های شور ، شیرین ، میناب ، مهران و کل به تنگه هرمز می ریزد. در اثر جذر و مد دائمی در تنگه هرمز و جریان دریایی شدید آب ، وضعیت زیست محیطی ویژه ای را در این منطقه پدید آمده است.

جزایر متعدد کوچک و بزرگ رسوبی که سطح همه آنها از جنگل های همیشه سبز حرا پوشیده شده است از ریزش گل و لای همراه سیلاب این رودخانه که همه در ساحل شمال قشم به دریا می ریزند ، به وجود آمده اند. در حد فاصل قشم و سرزمین اصلی وسیع ترین جنگل های حرای کشور قرار گرفته اند.
مسیر حرکت و گردش آب و وارد شدن آب رودخانه ها به دریا و همچنین عمق متفاوت دریا موجب پدید آمدن زیست گاه های گوناگونی در اطراف قشم شده است. انواع سواحل صخره ای ، جنگلی ، ماسه ای ، بین جذر و مدی و گلی که تنوع زیستی کم نظیری در این حوالی به وجود آورده اند ، هر یک زیست گاه گیاهان و جانوران متفاوت و متنوعی می باشند.
برای معدودی از غواصان جهان و همچنین غواصان کشورمان آبسنگ های مرجانی اطراف قشم از جذابیت بالایی برخوردار می باشند. از آموزنده ترین و سرگرم کننده ترین ورزش ها می توان به مشاهده زیر آب های تنگه هرمز با عینک های مخصوص ارزان قیمت اشاره نمود. این ورزش که در کشور خودمان در آغاز راه است سالهاست در جهان به عنوان یکی از شادی بخش ترین و مفرح ترین سرگرمی ها متداول شده است.
سواحل قشم به طول دوست و پنجاه کیلومتر ، جنگل های دریایی حرا با وسعت صد هزار هکتار و دشت های ساحلی و کوه های صخره ای قشم زیستگاه بیش از یکصدو پنجاه نوع پرنده است و به صدها هزار پرنده بالغ می شود که مخصوصا در فصول پاییز و زمستان جمعیت آنها به طور چشمگیری افزایش می یابد.
قشم از نظر تنوع و تراکم پرندگان در جهان بی نظیر شناخته شده است. در قشم به آسانی می توان گله های بزرگ پرستوی دریایی ، انواع کاکایی ها ، فلامینگو و بسیاری از پرندگان کمیاب و نادر جهان ( مانند پلیکان پا خاکستری ، شاهین کبود ، عقاب ماهیگیر ، حواصیل سبز و انواع گوناگون شاهین ها و بازها ) را مشاهده نمود. خزندگان قشم از تنوع بسیار بالایی برخوردارند . جزیره قشم از نظر خزنده در جهان ممتاز است ، این موضوعی است که اخیرا با مطالعاتی که با همکاری دانشگاه برکلی صورت گرفته است اثبات شده است.
در آب های اطراف قشم انواع لاک پشت های غول پیکر دریایی که در سراسر جهان از جمعیت آنها کاسته شده است ، به وفور زندگ می کنند. سواحل قشم مناسب ترین مکان برای تماشای لاک پشت های دریایی می باشد. از بالای سواحل صخره ای جزیره قشم میتوان چندین لاک پشت دریایی که با آسودگی خیال مشغول غوطه وری و تغذیه در آب هستند را مشاهده نمود.
از طرف چندین مرکز جهانی پرنده شناسی و سازمان ملل ، جنگل های حرای قشم به عنوان ذخیره گاه زیستکره و میراث طبیعی جهانی انتخاب گردیده است. جنگل های نیمه شناور و وسیع حرا هر بینندهای را شگفت زده می کنند چرا که بازی دل انگیزی با هر جزر و مد دریا دارند و در آب های شور دریا به صورتی شاداب و سرسبز رشد کرده اند. مشاهده این جنگل انبوه و وسیع در نخستین لحظات با حضور هزاران پرنده به شکل ها و رنگهای گوناگون باورنکردنیست. تصویر های بی نظیری که هرگز فراموش نخواهند شد در خاطر بازدید کنندگانی که سوار بر قایق از آبراهه های پر پیچ و خم بین این جنگل ها می گذرند ثبت می شود.
پیگیری لایه های مختلف کوه در سراسر جزیره ممکن است چرا که کوه های قشم از لایه های رسوبی کاملا موازی و افقی تشکیل شده اند و تنها به خاطر حضور گنبدهای نمک در دو قسمت ، شکل و ترتیب قرار گرفتن لایه ها از حالت افقی خارج گردیده است.
اشکال و تندیس های طبیعی بسیار جالبی در اثر فرسایش لایه های کوه به وسیله امواج دریا و باد و باران و به وجود آمده است . در سراسر کوهستان ها و دره های قشم ، هزاران مجسمه نیمه تنه موجودات خیالی با ابعاد کوچک و بزرگ به چشم می خورد.
سراسر سقف غارهای نمک کوه نمکدان به وسیله قندیل های بلور نمک پوشیده شده است و منظره بسیار زیبایی به وجود آورده است.

گونه ای کمیاب از لاک پشت های دریایی لاک پشت پوزه عقابی میباشد که در جزایر قشم، هنگام، هرمز و هندورابی زندگی و زاد و ولد می کند و در سال های اخیر تعداد این لاک پشت ها محدود شده است.دلیل این نام گذاری پوزه جانور است که به شکل منقار عقاب درآمده تا بتواند غذای اصلیش یعنی اسفنج دریایی را از لابه لای مرجان ها بیرون بکشد ، از همین رو به پوزه عقابی معروف گشته است.مصرف و تجارت گوشت لاک پشت و لاک آن رایج نیست ، اما فروش و مصرف خوراکی تخمش به دلیل اعتقاد به ارزش دارویی و غذایی بسیار رایج بوده است ، به طوری که گاهی دیده شده در اطراف لانه ای که لاک پشت مادر در حال تخم گذاری است ، گروهی از مردم حلقه زده و منتظر هستند تا تخم ها را بردارند و گاه برای جمع آوری تخم های آنان ، لاک پشت مادر را با چرخ دستی به گوشه ای دیگر می رانند.

حیات وحش دریایی قشم

آب های جزیره قشم از انواع ماهی غنی است.به طور کلی در جزیره قشم یازده گونه خرچنگ از سه خانواده وجود دارد.لاک پشت سبز در تنگه خوران و شرق لافت در آب های جزیره قشم ، هنگام و لارک دیده می شود و ساحل شنی در شرق کانی و در قسمت جنوب شرقی جزیره یک مکان دلخواه برای لاک پشت های دریایی است.دولفین بینی بطری نیز از عمده پستانداران منطقه است.

جزیره ناز که در نزدیکی سواحل شرقی قرار گرفته و حدود یک کیلومتر از ساحل فاصله دارد یکی از زیبایی های جزیره قشم می باشد که دارای دیواره های صخره ای به ارتفاع ۵ تا ۱۰ متر ، فاقد ساحل شنی و دارای سطحی تخت و مسطح است. ساحل شنی قشم مقابل جزیره ناز قرار دارد که مکان مناسبی برای تغذیه پرندگان دریایی و ماهیگیران بومی می باشد. جزیره ناز به هنگام غروب بسیار دیدنی و زیباست.

این جزیره مسکونی نبوده و ماهیگیران محلی، چند سایبان و مکان استراحت از پلاستیک و چوب به صورت موقت برای استراحت در زمان ماهیگیری در آن احداث نموده اند. با پس روی کامل آب دریا در زمان جزر ، برای مدت کوتاهی باریکه ای از خشکی ساحل قشم را به جزیره ناز متصل می کند.

انجیر معابد یا درخت سبز یا درخت لول ( LOOL یا لو )

درخت همیشه سبز یا درخت لور (معروف به انجیر معابد) معروفترین درخت جزیره قشم و از رستنی های شگفت انگیز مناطق حاره ، مخصوصا جزایر خلیج فارس است که تاجی بزرگ با ریشه های هوایی متعدد و برگهایی همیشه سبز دارد. میوه رسیده نارنجی رنگ درخت لور خوراکی و مطبوع است.
یکی از زیباترین درختان لور در تم سینتی (منطقه توریان قشم) و در نزدیکی بقعه ای دیدنی با طرح معماری کهن به نام زیارت پیر واقع شده است. برگها و ریشه هایی که از بدنه آویزان هستند و همچنین پوست کهنسال این درخت را از سایر درختان دیگر متمایز ساخته است و ریشه های درخت لور طوری رشد می کند که مانند چتری بر روی زمین سایه می افکند و ممکن است تا چند صد سال عمر کنند بوده و یکی از رستنی های شگفت انگیز جزیره قشم می باشد.

جنگل دریایی حرا (HARRA) زیستگاه امن پرندگان مناطق گرمسیری

در جزیره قشم درختانی به نام حرا در اندازه های ۳ تا ۶ متر و قطر تنه ای که تا۳۰ سانتيمتر رشد می کند با شاخ و برگ سبز روشن و برگهاي بيضوي شكل و كشيده وجود دارند که نام علمی آن به حکیم و فیلسوف ایرانی ابو علی سینا (Avicenna Marina) نسبت داده می شود و از ويژگيهاي اكوسيستم این جزیره می باشد و مساحتي حدود ۵۶۰۰ هكتار روي آب نيلگون خليج فارس را سبز پوش كرده است و در مناطق پراكنده اي از تنگه هرمز به سمت خاور و سواحل درياي عمان و اقيانوس هند و شمال جزيره قشم تا بندر خمير و در اطراف بندر لافت ديده مي شود.
این درختان که هنگام مد آب دریا تا گلوگاه در آب فرو می روند آب شورزی هستند.درختان حرا قشم بخش شیرین آب دریا را جذب و نمک آن را دفع می کند و در حقیقت یک کارخانه آب شیرین کن طبیعی و خدادادی است و این به دلیل خاصیت تصفیه ایست که در پوست درخت حرا وجود دارد.برگ درخچه هاي حرا را براي تغذيه دام و چهار پايان مورد استفاده قرار مي دهند. عمق آب در مناطق تحت پوشش حرا كه در اصطلاح خور مي نامند از ۳ متر تجاوز نمي كند و به همین دلیل جنگل حرا قشم زیستگاه مناسبی برای ماهیان ، نرم تنان و سخت پوستان پدید آورده که منبع غذایی مهمی برای ماهیان و پرندگان وحشی هستند. اين پرندگان عبارتند از : حواصيل هندي ، حواصيل بزرگ ، اگرت بزرگ ، اگرت ساحلي ، كفچه نوك تيز ، سليم خرچنگ خوار ، گيلان شاه ، ابرو سفيد ، سليم خاكستري ، كاكايي و دودي .
بستر مرطوب جنگل حرا ، محل مناسبی برای پرورش مرغان ماهی خوار دریایی و به طور مشخص ماهی خوار دریایی سفید ( اگرات آلبا ) به وجود آورده و مناطق جزر و مدی حفاظت شده حرا به مثابه سرزمین استراحت و تغذیه پرندگان ماهی خوار و گونه های دیگری از پرندگان مهاجر می باشد.از میان دیگر گونه ها ، آبچلیک یا مرغ باران ( کارادریده) در هنگام مهاجرت از میان جنگل حرا عبور کرده و جنگل حرا در زمستان زیستگاه مناسبی برای تغذیه پلوه ها و آبچلیک هاست. یکی از مسیرهای مهاجرت ، از جنوب ایران و از میان جزیره قشم و جزیره ابوموسی و در نقطه باریک تنگه هرمز عبور می کند.

جزیره نشینان قشم بر اساس یك افسانه قدیمى معتقدند، دره ستاره ها شب هنگام محل آمد و شد ارواح و اجنه مى باشد كه این باور از نظر علمى قابل اثبات نبوده و گویا این داستان به خاطر وجود اصوات ناشی از گردش باد در بین سنگ ها و صخره ها شکل گرفته است .

تحقیقات آنوبانینى نشان داده است اهالى محل عقیده دارند ستاره اى از آسمان افتاده و اشكال عجیبى را از سنگ و خاك و ماسه پدید آورده است . دره ستاره های قشم با قدمت حدود دو میلیون سال،كه بر اثر فرسایش خاك، سنگ و ماسه ناشى از باد و باران و رگبارها به وجود آمده است، شاهكار كم نظیر طبیعت در جزیره زیباى قشم است. قدمت این قسمت از جزیره مربوط به دوره زمین شناسى سنوزوئیك و درحدود ۲ میلیون سال می باشد .با حرکت از شهر قشم به سمت ساحل جنوبى به روستاى بركه خلف مى رسید . در فاصله ۵ كیلومترى از شمال این روستا یكى از زیباترین جلوه هاى فرسایش در جزیره قابل مشاهده است . ادامه راه، جاده خاكى است كه شما را به دره ستاره ها مى رساند. متن زیر متن تابلوى راهنماى نصب شده در محل دره ستاره هامی باشد:
دره ستاره ها كه اهالى بومى به آن ستاره افتاده یا استاره كفته نیز مى گویند از زیباترین جلوه هاى فرسایش در جزیره پهناور قشم است اهالى معتقدند پس از فرو افتادن ستاره اى در این محل و بر اثر ضربه اى سهمگین، خاك از زمین بالا آمده و به هر شكلى كه بوده خشك شده و چنین اشكالى پدید آمده است . به دلیل شكل ویژه این دره و انواع حجم ها و پدیده هاى فرسایش موجود در آن وزش بادهاى تند و گردش هوا در لابه لاى ستون ها و حفره هاى موجود در دره تولید صدا مى كند و به دلیل این صداها ست كه اهالى معتقدند با تاریك شدن هوا این دره محل آمد و شد ارواح و اجنه است و بنا براین از ورود به آب در شب خوددارى مى كنند . زیبایى دره ستاره ها در شب هاى مهتابى در لحظاتى كه سكوت همه جا را فرا گرفته و آسمان و ستاره ها در نزدیكى زمین احساس مى شوند، دو چندان است. در گوشه و كنار ستون ها و دره ستاره ها راه هاى تنگ، باریك و گاه پهن و وسیع وجود دارد كه با نظم خاص خود چشم هر بیننده اى را خیره میکند .
دره ستاره ها قشم در واقع از سوى آب هاى سطحى، رگبارهاى فصلى و تندبادها فرسایش یافته است. فلات اولیه كه به صورت كم و بیش دست نخورده باقى مانده در بخش شمالى قرار گرفته است و در ارتفاع بین ۷ تا ۱۰ مترى از كف دره قرار داشته پر از پوسته هاى فسیلى بوده و جنس آن ماسه سنگ با سیمان آهكى سست می باشد . براى رفاه حال گردشگران و بازدیدكنندگان در ابتداى سال ۸۵ با همت معاونت سیاحتى و گردشگرى سازمان و به دستور مدیرعامل منطقه آزاد قشم و كمك شوراى اسلامى و اهالى روستاى بركه خلف راه دسترسى به دره ترمیم و براى ایجاد امكانات رفاهى و بهداشتى اقداماتى انجام گرفته است .
منظره هاى این دره بسیار جذاب و دیدنی هستند و در هر طرف ستون ها و كنگره ها با اشكال متنوع و جالب به چشم مى خورند و بین آنها راه هاى تنگ و باریك و گاهى پهن و وسیع وجود دارد که به طرز عجیبی چشم نوازی می کنند. علاوه بر این شكاف ها و سوراخ هاى بزرگ و كوچكى نیز وجود دارند كه گاه این تصور را ایجاد می كنند كه موجودى عجیب و غریب در دل آن تاریكى ها زندگى مى كند. وجود این اشكال و طرح هاى عجیب سبب گشته كه در شبهاى تاریك مردم قشم فكر مى كردند اشباح و اجنه در این دره رفت و آمد دارند.